Nguyên nhân, Hậu quả & Giải pháp ô nhiễm môi trường nước

Việt Nam hiện đang nằm trong nhóm 5 quốc gia ô nhiễm môi trường nước nghiêm trọng nhất thế giới. Hơn 2.360 con sông đang dần bị suy thoái bởi rác thải, nước thải công nghiệp, sinh hoạt và nông nghiệp. Các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM mỗi ngày thải ra hàng trăm nghìn mét khối nước thải, vượt nhiều lần quy chuẩn quốc gia. Bên cạnh đó, tình trạng ô nhiễm tại nông thôn cũng gia tăng do thuốc trừ sâu, chất thải chăn nuôi và vi khuẩn xâm nhập vào mạch nước ngầm. Rác thải nhựa và sự cố tràn dầu càng khiến vấn đề thêm nghiêm trọng, gây chết hàng loạt sinh vật thủy sinh và mất cân bằng sinh thái.

Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước đến từ hoạt động sản xuất công nghiệp, sinh hoạt, nông nghiệp, cùng với việc quản lý rác thải nhựa và hóa chất độc hại chưa hiệu quả. Hậu quả là hàng nghìn ca tử vong mỗi năm do nguồn nước bẩn, gia tăng bệnh ung thư, áp lực lớn lên y tế và kinh tế, cũng như thiệt hại du lịch và bất động sản. Để khắc phục, Việt Nam đã ban hành Luật Bảo vệ Môi trường 2020, triển khai công nghệ xử lý nước thải và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, tái chế nhằm tiết kiệm tài nguyên và phát triển bền vững. Tuy nhiên, mức độ cải thiện vẫn còn hạn chế và cần sự chung tay mạnh mẽ từ chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng. Cùng Phế liệu Sao Việt tìm hiểu chi tiết hơn về tình trạng này nhé!

Thực trạng ô nhiễm môi trường nước tại Việt Nam

Dựa theo các số liệu từ UNICEF thì thực trạng ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam hiện đang đứng thứ 5 trên thế giới. Các con số trong báo cáo dữ liệu thực trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam đó không ngừng tăng cao qua các năm gần đây.

Ô nhiễm các con sông lớn trên cả nước

Việt Nam chúng ta có hơn 2.360 con sông, suối dài hơn 10km. Thế nhưng, ở thời điểm hiện tại, nguồn nước này đang dần bị suy thoái và phá huỷ một cách nghiêm trọng. Có rất mhiều con sông, đoạn sông, đang dần “chết” đi bởi khối lượng rác thải, nước xả thải độc hại.

Hẳn rằng, ai trong số chúng ta vẫn còn kinh hoàng bởi vụ nhiễm dầu ở Sông Đà trong nhiều năm gần đây đúng không? Hay cả vụ thảm họa năm 2008 ở sông Thị Vải – nơi mà nhà máy Vedan xả thải một lượng lớn nước độc hại ra môi trường và biến mặt sông trở thành nơi phơi nhiễm của hàng ngàn con cá chết

Hay như ở sông Tô Lịch, từ một con sông dài, hiền hoà, xanh nay lại trở về trong hình dạng nước đục ngòm, đen, vô số rác thải và bốc mùi. Nhà nước chúng ta đã nhiều lần mời các chuyên gia từ Nhật đến xử lý nhưng chưa cải thiện được bất cứ điều gì. Sông Cầu cũng đang trong tình trạng ô nhiễm nặng. nhiều nơi đã đạt đến mức báo động, vượt ngưỡng QCVN 8:2008 loại A1 nhiều lần. 

Không chỉ ở các dòng sông, tại các làng nghề truyền thống, nước xả thải ra môi trường mà không xử lý đã gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng. Theo Báo cáo về công tác bảo vệ môi trường của Bộ NN&PTNT, các làng nghề tái chế giấy, dệt nhuộm và chế biến thực phẩm có 

Ô nhiễm tại khu vực nông thôn và thành thị

Mặc dù các ban ngành đã cố gắng nhiều trong việc thi hành những chính sách pháp luật bảo vệ môi trường. Thế nhưng, tình trạng ô nhiễm nước tại khu vực thành thị ngày một trầm trọng hơn. Ở thành phố lớn, có tới hàng trăm cơ sở sản xuất công nghiệp đang xả thải chất độc ra nguồn nước. 

Tại các cụm công nghiệp Tham Lương, HCM, tổng lượng nước thải công nghiệp lên đến 500.000 m3/ngày. Ở thành phố Thái Nguyên, nước thải từ những cơ sở sản xuất gang, thép, than chiếm tới 15% lưu lượng của Sông Cầu. Một số làng nghề đúc đồng, nhôm ở Bắc Ninh lại thải ra môi trường hàng ngàn m3 nước độc hại.

Tình trạng ô nhiễm môi trường nước ở đô thị thấy rõ nhất là ở thành phố Hà Nội và Hồ Chí Minh. Tổng lượng nước thải của thành phố Hà Nội chạm mốc 400.000 – 500.000m3/ngày. Ở Hồ Chí Minh, con số này đạt ngưỡng 300.000m3/ngày. 

Tại các đô thị khác như Hải Phòng, Huế, Đà Nẵng… lượng nước thải đều vượt quá tiêu chuẩn cho phép. Những thông số về BOD, COD hay oxy hoà tan đều vượt mức 5 – 10 lần.

Ở khu vực nông thôn, tình trạng ô nhiễm có phần nhẹ hơn. Dựa theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, số lượng vi khuẩn Feca coliform tăng từ 1.500 – 3.000 MNP/100ml ở các vùng sông. Rác thải môi trường, thuốc trừ sâu, nước thải sinh hoạt xả thẳng ra môi trường ngấm sâu vào mạch nước ngầm làm tình trạng ô nhiễm đất, nước ngày càng nặng nề.

Ô nhiễm môi trường nước là gì?

Ở khoản 12 điều 3 của Luật Bảo vệ môi trường 2020, khái niệm ô nhiễm môi trường nước được nêu rõ như sau:

Ô nhiễm nước là tình trạng nguồn nước bị nhiễm bẩn, thay đổi thành phân và chất lượng theo chiều hướng xấu. Trong nước có các chất độc hại ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khoẻ con người, sinh vật và tự nhiên.

Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước​

Có khá nhiều nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước. Tuy nhiên, các nguyên nhân chủ chốt nhất là:

Nước thải công nghiệp

Hiểu đơn giản thì nước thải công nghiệp là dòng nước thải từ các cơ sở sản xuất công nghiệp, giao thông vận tải. Thành phần trong nước thải công nghiệp có sự phụ thuộc vào những ngành sản xuất công nghiệp cụ thể. 

Ví dụ: Ở các khu vực chế biến thực phẩm, nước thải thường chứa lượng lớn các chất hữu cơ. Trong khi đó, nước thải ở những cơ sở sản xuất thuộc da lại có thêm nhiều kim loại nặng và sulfua… 

Nước thải công nghiệp được xem là nguyên nhân chính gây nên tình trạng ô nhiễm môi trường nước. Mỗi ngày, ở các khu công nghiệp, nhà máy, xí nghiệp sản xuất có tới hàng nghìn m3 nước thải độc hại ra ngoài môi trường. Điều này khiến cho tình trạng ô nhiễm nước càng thêm nghiêm trọng và khiến cho sức khoẻ, tuổi thọ của người dân xung quanh giảm sút.

Điều đáng đề cập hơn cả là sự xuất hiện liên tục của các làng nghề ung thư quanh các khu công nghiệp. Lúc này, không chỉ sức khoẻ mà kinh tế của cả nước cũng ảnh hưởng một cách nặng nề.

Ngoài ra, các sự cố tràn dầu ở các khu công nghiệp cũng khiến cho nguồn nước bị ô nhiễm nặng. Các sinh vật biển cũng bởi sự cố này mà chết hàng loạt.

Nước thải sinh hoạt

Nhắc đến nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước chắc chắn phải đề cập đến nước thải sinh hoạt. Đây là nguồn nước thải phát sinh ở các hộ gia đình, bệnh viện, khách sạn, cơ quan trường học,… Trong phân loại nước thải này có chứa nhiều chất hữu cơ dễ bị phân huỷ sinh học, chất rắn, vi trùng. 

Khi được xả thải xuống nước, chúng dễ phân huỷ làm bốc mùi và mất thẩm mỹ môi trường xung quanh. Bên cạnh đó, đây cũng là nguồn thức ăn của những loài vi sinh vật. Khi chúng càng ăn nhiều, mầm bệnh phát tán ra môi trường và ảnh hưởng tới sức khoẻ của con người càng thêm phần nặng nề.

Dựa theo báo cáo từ Bộ Y Tế,  mỗi năm, có hàng triệu người đã mắc những bệnh liên quan đến ô nhiễm nguồn nước. Điển hình trong số đó là các bệnh về tiêu chảy, tả, thương hàn, viêm gan B…

Hoạt động nông nghiệp

Các hoạt động nông nghiệp như chăn nuôi, trồng trọt của bà con nông dân cũng là một phần nguyên do làm ô nhiễm môi trường nước. Điều này được phân tích kỹ hơn rằng, lượng dầu mỡ, thức ăn thừa, phân động vật và lượng thuốc trừ sâu chưa được xử lý kỹ lưỡng đã xả thải ra môi trường. Điều này khiến cho các chất độc hại ngấm sâu xuống lòng đất và vào mạch nước ngầm. Từ đó, làm ô nhiễm môi trường nước cục bộ.

Thậm chí, có một số hộ dân thường xuyên dùng những hóa chất cấm để bón, tưới cho cây. Điều này không chỉ gây nguy hại trực tiếp tới sức khoẻ của con người mà còn làm cho tình trạng ô nhiễm môi trường nước trở nên nghiêm trọng hơn.

Rác thải nhựa

Đây có lẽ là nguyên nhân dễ nhận thấy nhất nhưng đa phần chúng ta đều lờ đi. Rác thải nhựa đặc biệt khó phân huỷ. Theo phân tích của các nhà khoa học, thời gian phân huỷ của rác thải nhựa có thể tính đến hàng chục, hàng trăm năm. 

Khi chúng xả thải ra môi trường hay đổ ra biển sẽ lập tức làm ô nhiễm đại dương. Không chỉ làm chết hàng ngàn sinh vật biển, cá mà còn tồn trọng nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến hệ sinh thái biển trên diện rộng.

Lượng lớn rác thải nhựa ở môi trường đều xuất phát từ hành vi xả rác thải sinh hoạt của người dân. Vì thế, chúng ta nhất định phải nhìn nhận và nghiền ngẫm nghiêm túc về điều này.

Các nguyên nhân khác

Ngoài những nguyên nhân trên thì tình trạng ô nhiễm môi trường nước ngày càng nghiêm trọng còn do:

• Sự cố rò rỉ dầu: Hiện tượng này khiến cho sinh vật biển bị chết hàng loạt và gây nguy cơ ô nhiễm nước quy mô đại dương

• Đốt nhiên liệu hoá thạch: Quá trình này sẽ sản sinh ra một lượng lớn khí độc và tro. Từ đó, làm xuất hiện những cơn mưa axit. Chungs ẽ làm cho sinh vật sống bị chết, công trình bị ăn mòn và huỷ hoại phần lớn thảm thực vật tự nhiên… 

• Hoạt động khai thác: Ví dụ như khai thác đá, than, quặng sắt, vàng… Quá trình khai thác này làm xuất hiện lượng lớn các hoá chất độc hại. Khi pha trộn với nước chúng sẽ tạo thành một lượng lớn kim loại, sunfua ngấm sâu vào mạch nước ngầm. Cuối cùng gây ung thư, ngộ độc…

Hậu quả của việc ô nhiễm môi trường nước

Bất kỳ ai trong số chúng ta đều phải thừa nhận một điều rằng, ô nhiễm môi trường nước gây ra nhiều hệ luỵ nghiêm trọng cho sức khoẻ con người, tình hình kinh tế – xã hội và hệ sinh thái. Các hậu quả này đã và đang tiếp diễn trong nhiều năm gần đây. 

Đối với sức khỏe con người

Tất cả các loại ô nhiễm môi trường nước đều có hại với sức khoẻ của con người. Chúng không chỉ gây hại có sức khoẻ của con người một cách tức thì nhưng lại ảnh hưởng về lâu về dài. Sự ảnh hưởng của các dạng ô nhiễm nước không giống nhau:

• Nước bị nhiễm chì, kim loại nặng: Sẽ gây chết ở các loài sinh vật, cá và động vật có vỏ. Đối với con người, sự ô nhiễm này sẽ làm chậm sự phát triển trí não, ảnh hưởng đến sự trưởng thành của thai nhi, gây dị tật bẩm sinh và làm xuất hiện hàng loạt các loại bệnh ung thư.
• Chất thải công nghiệp: Gây ức chế miễn dịch, suy sinh sản hoặc làm cho con người bị ngộ độc cấp tính

• Các hạt sufat từ mưa axit: Có thể gây tử vong ở người và làm giảm khả năng lao động ở những người đã bị tác động bởi mưa axit.

Theo tiết lộ của Giám đốc trung tâm tư vấn phát triển bền vững Đà Nẵng, mỗi ngày có 19.000 tấn rác thải nhựa thải ra môi trường. Điều này làm tăng tỉ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng và bị nhiễm giun.

Bên cạnh đó, Bộ Y Tế cũng cho biết, mỗi năm có hơn 9.000 chết do sử dụng nguồn nước bẩn. Có tới hơn 20.000 người mắc ung thư và phải đối mặt với các căn bệnh liên quan đến hô hấp, thần kinh.

Đối với hệ sinh thái

Khi các chất thải chưa qua xử lý khi được xả thẳng ra môi trường sẽ đồng nghĩa với việc “triệt” đường sống của các sinh vật. Những sinh vật dưới nước sẽ bị chết dần chết mòn vì môi trường sống bị tác động trực tiếp

Toàn bộ các hoá chất, vi khuẩn tồn tại trong nước thải cũng khiến cho sinh, thực vật chế dần. Lâu dần, hệ sinh thái sẽ bị mất sự cân bằng và không thể đem lại nguồn lợi tốt cho cuộc sống của con người hay kinh tế nước nhà.

Ở thời điểm hiện tại, trên các con sông, ao hồ, lượng cá, tôm, chết trắng sông không còn xa lạ. Đối với những sinh vật, thực vật chưa chết, chúng sẽ ngày càng còi cọc, không thể phát triển được như trước.

Đối với kinh tế

Ô nhiễm môi trường nước ảnh hưởng rất lớn đến nền kinh tế. Chúng ta có thể thấy được điều này qua các dự tính ngân sách để xử lý và ngăn ngừa ô nhiễm nước. Cụ thể:

• Tăng chi phí y tế, xã hội: Số lượng người bệnh bị ảnh hưởng bởi sự ô nhiễm nước tăng cao sẽ đồng nghĩa với việc chi phí khám chữa bệnh càng lớn. Điều này tạo áp lực lớn lên ngân sách y tế quốc gia cũng như tài chính cá nhân mỗi người

• Thiệt hại lớn về doanh thu ngành du lịch, dịch vụ: Điển hình nhất là ở các khu vực bãi biển lớn ngập rác, hồ nước bốc mùi hôi thối… Điều này sẽ làm cho du khách bất mãn, không ghé thăm, giảm lượng doanh thu mỗi năm. Hơn nữa, bất động sản xung quanh cũng gần như bị mất giá, ít người đoái hoài.

• Các chi phí khắc phục: Chính phủ nước ta cần phải chi ra hàng nghìn tỉ đồng để xây dựng nhà máy xử lý nước thải, nạo vét sông hồ, làm sạch môi trường. Khoản chi phí này vô cùng lớn và không chỉ được xử lý trong một lần. Hơn nữa, nó lại không thực sự mang lại lợi nhuận trực tiếp. Vì vậy, nếu kéo dài trong thời gian hàng năm thì kinh tế nước nhà sẽ chịu nhiều ảnh hưởng nặng nề, người dân khó lòng sống an vui, khoẻ mạnh và giàu đẹp

Xem thêm:

Ô nhiễm môi trường đất: Thực Trạng và Giải Pháp Hiệu Quả Nhất

Các biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường nước

Ở thời điểm hiện tại, đã có nhiều chính sách khắc phục ô nhiễm môi trường nước được ban hành và đã đang được thực thi. Thế nhưng, chúng ta có thể thấy rằng, mức độ hiệu quả vẫn chưa thực sự ấn tượng. Vậy, làm thế nào để đẩy mạnh công tác khắc phục môi trường nước ô nhiễm, hãy đọc ngay một số biện pháp dưới đây:

Về mặt chính sách và luật pháp

Tại điều 5 của Luật Bảo vệ môi trường 2020, Nhà nước Việt Nam đã đưa ra một loạt chính sách bảo vệ môi trường nước như sau:

• Nhà nước cam kết hỗ trợ các cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và các cá nhân tham gia vào hoạt động bảo vệ, giám sát môi trường
• Đẩy mạnh và nâng cao công tác tuyên truyền, giáo dục, xây dựng văn hoá bảo vệ môi trường
• Bảo tồn đa dạng sinh học và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên một cách hợp lý
• Phát triển nguồn năng lượng tái tạo và hạ tầng kỹ thuật để bảo vệ môi trường một cách tốt đẹp nhất
• Ưu tiên việc xử lý môi trường và phục hồi hệ sinh thái
• Đa dạng nguồn vốn trong ngân sách nhà nước
• Đảm bảo tối đa quyền lợi và ưu đãi của những đối tượng tích cực đóng góp trong bảo vệ môi trường nước
• Nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ
• Mở rộng hợp tác quốc tế
• Sàng lọc nghiêm chính các dự án đầu tư, áp dụng công cụ quản lý thị trường
• Thúc đẩy nhanh mô hình kinh tế tuần hoàn và xanh.

Chính phủ nước ta cũng quy định rõ, tất cả những hành vi gây ô nhiễm nguồn nước hoặc che giấu tội phạm đều được xem là vi phạm pháp luật. Theo đó, các đối tượng sẽ bị phạt cảnh cáo, phạt tiền lên đến 300.000.000 VNĐ.  Ngoài ra, các đối tượng là doanh nghiệp có hoạt động xả thải ảnh hưởng đến môi trường sẽ bị đình chỉ hoạt động.

Giải pháp công nghệ

Các giải pháp công nghệ xử lý nước thải trong khu công nghiệp và dân cư đã được nhiều cơ sở, ban ngành đề cập đến. Theo đó, có các công nghệ nên được triển khai là:

• Áp dụng công nghệ SBR: Tạo ra một hệ thống xử lý nước thải sinh học và hoạt động liên tục theo chu trình bơm nước thải – phản ứng – lắng – hút nước thải ra. 

• Xử lý nước thải bằng công nghệ MUL®TECH: Là công nghệ được thiết kế đồng bộ trên cơ sở xử lý hiếu khí bùn và xử lý theo mẻ SBR. Khi áp dụng công nghệ này, các hệ thống không cần phải xây dựng bể sục khí và bể lắng riêng biệt. Vì thế, nước thải bơm vào và chảy ra khỏi hệ thống một cách liên tục, tiết kiệm chi phí ở mức cao nhất. Đối với công nghệ này, các hệ số an toàn của công trình được nâng cao, chi phí cho năng lượng xử lý được giảm xuống mức tối thiểu.

• Sử dụng công nghệ sinh học hiếu khí Aerotank: Ưu điểm của công nghệ này chính là dễ xây dựng, kinh phí không cao và khả năng vận hành tốt. Vì thế, các doanh nghiệp có thể sẵn sàng đầu tư, xây dựng.

Vai trò của tái chế và kinh tế tuần hoàn

Có thể nói rằng, đây là giải pháp có tính “tương lai” nhất cho nguồn tài nguyên của nước ta. Tái chế phế liệu không chỉ giúp chúng ta hạn chế tối đa việc khai thác tài nguyên, bảo tồn hệ sinh thái mà còn làm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí.

Thông qua các hành động tái chế phế liệu, chúng ta còn có thể tiết kiệm năng lượng và giảm thiểu lượng khí thải CO2 ở môi trường. Từ đó, góp phần giảm các hiệu ứng biến đổi khí hậu và làm mất môi trường sống của các loài sinh vật/

Trong thế cục hiện tại, việc phát triển kinh tế tuần hoàn sẽ giúp cho đất nước chúng ta:

• Không bị cạn kiệt về tài nguyên: Thay vì vứt bỏ, kinh tế tuần hoàn sẽ tạo ra các vòng lặp tốt nhất và liên tục. Điều này giữ cho tài nguyên được tái sử dụng trong chu trình dài và giảm áp lực lên việc khai thác trong tự nhiên.

• Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững: Các ngành công nghiệp như tái chế, sửa chữa, cho thuê sản phẩm sẽ ngày càng phát triển. Từ đó, giúp tạo ra việc làm, thúc đẩy sự phát triển về kinh tế nước nhà và không hại cho môi trường. Những doanh nghiệp đầu tư vào hoạt động này cũng ít bị rủi ro.

• Giúp đất nước phát triển bền vững, ít phụ thuộc: Khi chúng ta có nguồn tài nguyên tuần hoàn, sẽ chẳng cần nhập khẩu từ các quốc gia khác. Từ đó, đất nước có thể phát triển bền vững và không bị ảnh hưởng bởi tình hình chính trị thế giới

Tổng Kết

Trên đây là chi tiết các thông tin về ô nhiễm môi trường nước. Có thể nói rằng, để con người chúng ta có thể sống vui, sống khoẻ trên cõi đời thì việc cần làm thường xuyên chính là bảo về “bầu trời” của chính mình. Đừng vứt rác bừa bãi, nói không với việc xả thải nước thải bẩn ra môi trường và tích cực tham gia hoạt động trồng cây, gây rừng, tái chế phế liệu nhé!

Hiện Phế liệu Sao Việt đang thu mua phế liệu với giá cao – thanh toán sòng phẳng. Nếu bạn đau đầu với việc xử lý các loại phế liệu tại nhà, đừng quên liên hệ ngay tới đơn vị nhé!

Nguyễn Lài

Tôi là Nguyễn Lài – Biên tập viên Content tại Phế liệu Sao Việt. Tôi sẽ cung cấp cho bạn những kiến thức bổ ích cùng các thông tin thị trường mới nhất trong lĩnh vực phế liệu toàn quốc. Hy vọng sẽ giúp bạn nắm rõ thị trường phế liệu, cập nhật mỗi ngày.