Ô nhiễm môi trường đất là tình trạng đất bị tích tụ hóa chất độc hại và chất thải từ công nghiệp, sinh hoạt, nông nghiệp, làm thay đổi cấu trúc và chức năng tự nhiên. Thực trạng ô nhiễm môi trường đất tại Việt Nam ngày càng nghiêm trọng, đặc biệt ở các khu đô thị, công nghiệp như Hà Nội, Thái Nguyên, miền Nam. Nguyên nhân gây ô nhiễm đất chính gồm chất thải công nghiệp (rắn, nước thải), rác thải sinh hoạt (nhựa, nilon, hữu cơ), và chất thải nông nghiệp (thuốc trừ sâu, phân bón hóa học, chăn nuôi). Hậu quả của ô nhiễm đất là đe dọa sức khỏe con người (tim mạch, ngộ độc, bệnh di truyền, ung thư máu), gây mất cân bằng hệ sinh thái, làm ô nhiễm nước ngầm, và giảm hiệu suất canh tác nông nghiệp.
Để khắc phục tình trạng này, nhà nước và người dân cần áp dụng nhiều biện pháp như xử lý chất thải rắn; bảo vệ đa dạng sinh học; hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu và phân bón hóa học; phục hồi và tái chế vật liệu. Nếu người dân trên cả nước đang đau đầu với lượng phế thải mỗi ngày, hãy để Phế liệu Sao Việt được đồng hành và giúp sức. Liên hệ tới Phế liệu Sao Việt ngay nhé!
Ô nhiễm môi trường đất là gì?
Ai ai cũng có thể nhìn thấy bằng mắt thường về sự biến đổi ít nhiều của đất đai. Thế nhưng, ít ai trong số chúng ta lại có thể định nghĩa rõ ràng về ô nhiễm môi trường đất là gì.
Hiểu một cách đơn giản và trực quan nhất thì ô nhiễm môi trường đất là sự tích tụ chất độc hại, hoá chất và nhiều loại chất gây ô nhiễm trong đất làm thay đổi về mặt cấu trúc, chức năng tự nhiên của đất đai. Sự thay đổi này không chỉ tác động đến đất mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới môi trường sống của con người và những loài sinh vật khác
Thực trạng ô nhiễm môi trường đất ở Việt Nam
Có thể khẳng định chắc nịch một điều rằng, tình trạng ô nhiễm môi trường đất ở Việt Nam ngày càng nghiêm trọng. Đặc biệt nhất là ở những khu vực đô thị hoá nhanh chóng. Sự xuất hiện của hàng loạt nhà máy, xí nghiệp, khu công nghiệp đều khiến cho môi trường đất bị ảnh hưởng nặng nề.
Ở Hà Nội, hình ảnh đất đai bị ô nhiễm rõ rệt và cần sự quan tâm của chính quyền ngày càng nhiều. Điển hình trong số đó phải kể đến môi trường đất ở các khu công nghiệp, các làng nghề An Khánh, Khu đô thị Nam Thăng Long hay làng nghề dệt vải Đông Anh…
Tại Thái Nguyên, diện tích đất canh tác giảm thiểu qua mỗi năm. Bởi quá trình khai thác khoáng sản đã làm xuất hiện một khối lượng lớn đất đá. Hơn nữa, quá trình khai thác đều dùng những công nghệ lạc hậu và lộ thiên nên sự ảnh hưởng đến đất đai ngày càng nhiều.
Ở các tỉnh miền Nam, tình trạng ô nhiễm đất cũng nặng nề không kém. Chúng ta có thể nhìn thấy rõ hơnv ề thực trạng ô nhiễm này qua các hình ảnh dưới đây:
Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường đất
Có khá nhiều nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường đất. Tuy nhiên, các nguyên nhân điển hình nhất phải kể tới:
Chất thải công nghiệp
Nguyên nhân hàng đầu gây ô nhiễm môi trường đất và khiến cho tình trạng này ngày một trầm trọng hơn là chất thải công nghiệp. Ở thời điểm hiện tại, đất nước Việt Nam có tới hàng ngàn khu công nghiệp, nhà máy, xí nghiệp. Mỗi một nhà máy, xí nghiệp hoạt động trong các ngành nghề khác nhau đều thải ra một lượng lớn chất thải độc hại mỗi năm.
Các chất thải nhiều nhất là:
- Chất thải rắn: Bao gồm toàn bộ những chất thải đã không được xử lý đúng cách trước khi xả thải ra môi trường từ các nhà máy, xí nghiệp. Đó có thể là các chất thải chứa nhiều kim loại chì, thuỷ ngân hay cadimi và một số hoá chất độc hại khác. Chúng được sản sinh, đưa ra môi trường và dần ngấm vào đất đai. Từ đó, phá huỷ cấu trúc, chức năng của đất và làm cho môi trường sống của con người bị đe đoạ nặng nề về lâu về dài.
- Nước thải công nghiệp: Có khá nhiều nhà máy từ trước đến nay lợi dụng đêm tối và các hoạt động quản lý để xả thẳng nước thải chưa qua xử lý ra môi trường, xuống sông hồ hay các mảnh đất cằn cỗi. Trong nước thải chứa nhiều chất hữu cơ và các hóa chất độc hại cũng với lượng lớn kim loại nặng. Nước chảy đến đâu, đọng ở nơi nào đều làm cho chất lượng đất bị suy thoái nặng nề và gây ô nhiễm nặng nề nguồn nước, xóa bỏ môi trường sống của nhiều loài sinh – thực vật.
Rác thải sinh hoạt
Nguyên nhân thứ 2 gây ô nhiễm môi trường đất là lượng rác thải sinh hoạt được xả thải mỗi ngày từ các hộ gia đình, khu dân cư. Lượng rác thải được thải ra mỗi ngày càng nhiều và đa dạng về chủng loại. Đó có thể là chai nhựa, túi nilon, đồ ăn thừa hay các loại nước thải sinh hoạt… Khi chúng không được xử lý cặn kẽ sẽ làm cho đất đai, nước, không khí bị ô nhiễm trầm trọng.
- Rác thải rắn được thải ra từ quá trình sinh hoạt của con người: Ví dụ như chai nhựa, thuỷ tinh, các loại kim loại… Chúng sẽ mất tới hàng trăm, hàng ngàn năm để phân huỷ. Thêm nữa, khi chôn lấp, chúng sẽ tích tụ, chiếm diện tích lớn và giải phóng ra nhiều chất độc hại ra môi trường đất
- Các chất thải hữu cơ: Dù dễ phân huỷ hơn nhưng chúng lại là gốc cội của việc sản sinh ra nhiều loại vi khuẩn, nấm mốc và khí độc trong đất. Thức ăn thừa, rau củ nếu không được xử lý kịp thời sẽ làm cho thành phần đất ngày càng ô nhiễm và biến đổi nặng nề.
Chất thải nông nghiệp
Ít ai ngờ tới rằng chất thải nông nghiệp cũng là một trong số nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường đất. Nhưng trên thực tế, đây lại là nguyên nhân chủ chốt và buộc chính quyền địa phương, nhà nước phải liên tục can thiệp.
Chất thải nông nghiệp có tính âm thầm nhưng lại ảnh hưởng đất đai trên diện rộng và cũng tác động đến chất lượng nông sản của người dân. Các chất thải nông nghiệp điển hình có thể kể đến gồm:
- Thuốc trừ sâu: Người dân lạm dụng thuốc trừ sâu hay xử lý không đúng cách sẽ khiến cho dư lượng của chúng tích tụ ngày càng nhiều trong đất. Không chỉ làm chết những vi sinh vật có lợi mà còn trực tiếp phá huỷ cấu trúc của đất. Về lâu dài, dư lượng thuốc trừ sâu còn ngấm vào mạch nước ngầm và gây ra nhiều hậu quả nặng nề.
- Phân bón hoá học: Việc dùng phân bón hoá học quá liều lượng hoặc thường xuyên sẽ làm cho đất bị bạc màu, chai cứng và không còn độ phì nhiêu tự nhiên. Lâu dần, đất trở nên cằn cỗi và không thể đáp ứng các tiêu chí trồng trọt của người dân.
- Chất thải trong quá trình chăn nuôi: Nước thải ở trong các trang trại chăn nuôi hộ gia đình luôn chứa một lượng lớn các chất hữu cơ, nitrat cùng với phốt pho. Hơn nữa, chúng cũng chứa một lượng vi khuẩn lớn. Vì thế, ngay từ khi tiếp đất, chúng đã gây ô nhiễm đất đai, mạch nước ngầm.
Hậu quả ô nhiễm môi trường đất
Ô nhiễm môi trường đất tác động lên toàn bộ động thực vật, con người và cả hệ sinh thái nói chung. Mức độ ảnh hưởng của chúng ngày càng nặng nề và bắt buộc con người chúng ta phải nhanh chóng chung tay bảo vệ để có một môi trường sống xanh – sạch và đẹp.
Tác động tới sức khoẻ con người
Con người chịu ảnh hưởng trực tiếp của quá trình ô nhiễm môi trường đất. Những người thường xuyên tiếp xúc với đất đai bị nhiễm chì hoặc crom, xăng dầu sẽ dễ mắc các loại bệnh về tim mạch, cao huyết áp, ngộ độc,… Đồng thời, sự ô nhiễm này cũng làm sản sinh ra những rối loạn về di truyền, biến đổi gen và khuyết tật bẩm sinh ở các thế hệ tiếp theo.
Bên cạnh đó, đối với những người làm việc và sinh sống ở những vùng đất bị nhiễm Benzene sẽ phải đối diện với căn bệnh bạch cầu đáng sợ. Tỷ lệ sống sót của những con người này phải nói rằng nằm trong gang tấc.
Chưa hết, ở những khu vực đất bị nhiễm Cyclodienes và thuỷ ngân, thận con người sẽ bị tổn thương nặng nề. Con người sẽ liên tục phải đến bệnh viện khám bệnh và điều trị nhưng triệu chứng như tiểu đêm nhiều lần, mệt mỏi, mất nước, buồn nôn, phát ban…
Ảnh hưởng đến hệ sinh thái
Ô nhiễm môi trường đất sẽ làm cho hệ sinh thái bị mất cân bằng nghiêm trọng. Bởi vì các vi sinh vật đặc hữu cùng với động vật chân đốt lúc này sẽ mất đi môi trường sống và không thể chuyển hoá. Chuỗi thức ăn chính của chúng cũng bị biến đổi và làm tăng nguy cơ tỷ vong ở mọi loài sinh vật sống trong đất.
Bên cạnh đó, các chất gây ô nhiễm đất đai cũng là nguyên nhân chính là rối loạn quá trình chuyển hoá của thực vật. Năng suất cây trồng trên những mảnh đất bị ô nhiễm sẽ không tốt như trước. Tệ hơn cả là thực vật có thể bị chết trên diện rộng do mức độ ô nhiễm đất nặng.
Làm giảm chất lượng nguồn nước ngầm
Có khá nhiều người nhầm tưởng rằng ô nhiễm môi trường đất không ảnh hưởng tới nước ngầm. Trên thực tế, điều này hoàn toàn sai. Khi trên bề mặt đất tích tụ một lượng lớn chất ô nhiễm từ các nguồn công nghiệp, nông nghiệp hay rác thải sinh hoạt chúng sẽ từ từ ngấm sâu vào bên trong mạch nước ngầm.
Đặc biệt là vào mỗi lúc trời mưa hoặc có nước tưới tiêu, những chất độc hại này sẽ càng thẩm thấu sâu hơn vào mạch nước ngầm. Quá trình này sẽ khiến cho nguồn nước bị nhiễm hoá chất độc hại, tồn đọng nhiều loại vi khuẩn và kim loại nặng.
Điều đáng buồn hơn cả chính là phương pháp xử lý tình trạng ô nhiễm môi trường nước rất khó thực hiện và tốn kém về mặt kinh phí. Do đó, cuộc sống của con người chúng ta cũng sẽ bị ảnh hưởng không ít khi sử dụng nguồn nước này!
Hạn chế hiệu suất canh tác nông nghiệp
Một ảnh hưởng nghiêm trọng khác của tình trạng ô nhiễm môi trường đất chính là làm hạn chế hiệu suất canh tác nông nghiệp. Khi đất bị ô nhiễm, độ phì nhiêu sẽ giảm sút. Điều này sẽ huỷ hoại tất cả các vi sinh vật đóng vai trò thiết yếu trong phân huỷ chất hữu cơ cũng như cung cấp nguồn dinh dưỡng cho cây trồng. Từ đó, làm cho đất bị mất đi khả năng phục hồi và trở nên cằn cỗi, nghèo dinh dưỡng.
Bên cạnh đó, khi vi sinh vật có lợi mất đi, các kim loại nặng và hoá chất độc hại tồn tại càng nhiều thì quá trình đất đai hấp thụ dưỡng chất ngày càng yếu. Chính điều này đã làm ảnh hưởng đến hiệu suất canh tác nông nghiệp:
- Cây còi cọc, không thể sinh trưởng theo đúng ý và dễ mắc bệnh. Do đó, làm giảm sút các sản lượng thu hoạch hằng năm của người dân
- Khi các chất độc hại tồn đọng trong nông sản, chúng sẽ làm giảm chất lượng dinh dưỡng của nông sản và gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm ở người. Điều này sẽ gián tiếp ảnh hưởng đến hiệu suất nông nghiệp và nền kinh tế nước nhà
Biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường đất hiệu quả
Nhà nước Việt Nam đã và đang không ngừng tìm kiếm các biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường đất. Cho đến thời điểm hiện tại, đã có rất nhiều giải pháp được đưa ra, áp dụng và cho nhiều phản hồi tích cực như:
Xử lý chất thải rắn
Đây có thể nói là biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường đất có giá trị to lớn. Hơn nữa, Việt Nam chúng ta càng phải đẩy mạnh và áp dụng những công nghệ xử lý chất thải rắn hiện đại để giảm tối đa lượng rác thải còn tồn đọng.
Đối với giải pháp này, các cá nhân, doanh nghiệp nên:
- Chủ động phân rác tại nguồn: Chính quyền địa phương và nhà nước cần phải đưa ra những chính sách khuyến khích cùng với bắt buộc người dân phải chủ động phân loại rác tại nguồn. Cần phân rõ rác hữu cơ, vô cơ và tái chế ngay tại nhà. Điều này sẽ giảm tải công việc cho những công nhân môi trường, tăng hiệu quả tái chế
- Áp dụng quy trình chôn lấp hợp vệ sinh: Cần phải xây dựng những bãi chôn lấp có công nghệ hiện đại. Hơn nữa, phải bao gồm hệ thống chống thấm cũng như xử lý lượng nước thải rỉ ra trong các bịch rác. Như vậy mới có thể ngăn chặn các chất độc hại ngấm sâu vào trong từng tầng đất và ảnh hưởng tới mạch nước ngầm bên dưới
- Đốt rác phát điện: Công dân, doanh nghiệp và nhà nước nên đầu tư vào những nhà máy đốt rác phát điện tân tiến. Điều này vừa giảm thiểu lượng rác thải ra môi trường vừa tạo năng lượng sạch và giải quyết triệt để những vấn đề ô nhiễm đất, thiếu hụt năng lượng.
Bảo vệ đa dạng sinh học
Chúng ta phải hiểu rằng, khi hệ sinh thái đất khoẻ mạnh thì đất càng có khả năng phục hồi tốt và chống chịu được nhiều tác nhân gây ô nhiễm. Vì thế, áp dụng những biện pháp bảo vệ đa dạng sinh học tốt sẽ giúp giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường đất.
Biện pháp để bảo vệ đa dạng sinh học hiệu quả là:
- Bảo tồn vi sinh vật trong đất: Áp dụng các phương pháp canh tác hữu cơ để tạo môi trường cho các sinh vật có lợi, nấm, giun đất sinh trưởng.
- Tích cực trồng cây xanh: Chủ động phủ xanh đất trống và đồi trọc bằng nhiều loại cây giống có khả năng giữ đất, chống xói mòn. Ví dụ như cây họ đậu, cây phân xanh, cây keo, bạch đàn, cây phi lao… Ngoài ra, người dân cũng nên kết hợp trồng thêm những cây lâu năm như cây chè, cà phê, cao su. Bởi những loại cây này có tán lá rậm rạp, hệ rễ phát triển ổn định, có thể giữ cho đất chắc chắn và không bị ảnh hưởng bởi nhiều tác nhân gây hại
- Ban hành và thực thi các biện pháp chống săn bắt, buôn bán động vật: Các hình phạt nặng nề sẽ giúp răn đe, giảm thiểu những hành vi vi phạm này. Lâu dần, động vật sẽ không bị giết hại và tuyệt chủng
- Tuyên truyền, giáo dục cộng đồng về bảo vệ đa dạng sinh học: Khi người dân đã hiểu được giá trị của việc làm, họ sẽ ngày càng tích cực và tự giác hơn trong công tác bảo vệ môi trường đất.
Hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu và phân bón hóa học
Có thể khẳng định rằng, đây cũng là một biện pháp mang tính then chốt để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường đất ở hoạt động nông nghiệp. Khi thuốc trừ sâu và phân bón hoá học không tồn đọng trong đất đai, chúng sẽ không làm cho đất mất dinh dưỡng, cằn cỗi và độc hại.
Để áp dụng biện pháp này, cần:
- Phát triển ngành nông nghiệp hữu cơ: Chính quyền địa phương và nhà nước nên có các chính sách hỗ trợ, khuyến khích nông dân chuyển đổi mô hình nông nghiệp. Khi đó, thay vì dùng phân bón và thuốc trừ sâu độc hại họ sẽ chuyển qua dùng phân bón, thuốc trừ sâu sinh học, vừa an toàn cho nông sản vừa không gây hại cho đất đai
- Tiếp tục tuyên truyền và tập huấn: Chính quyền nhà nước nhất thiết phải tổ chức các lớp tập huấn và tuyên truyền cho nông dân về tác hại của phân bón, thuốc trừ sâu đối với đất đai. Song song với đó, các đơn vị cũng nên làm rõ cách sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu an toàn và cho hiệu quả cao nhất.
Phục hồi và tái chế vật liệu
Chắc chắn là một sai sót vô cùng lớn nếu như không nhắc đến biện pháp phục hồi và tái chế vật liệu trong công đoạn bảo vệ môi trường đất. Phục hồi và tái chế vật liệu chính là biện pháp mang tính chiến lược, góp phần giảm tải lượng rác thải ra môi trường và tăng hiệu quả kinh tế.
Để thực hiện giải pháp nhà nước và người dân cần:
- Tiến hành phân loại, thu gom toàn bộ những vật liệu có thể tái chế như thuỷ tinh, nilon, túi vải, nhựa, sắt, thép, đồng…
- Xử lý và chế biến các vật liệu trước khi đưa vào quá trình tái chế
- Sản xuất các vật phẩm mới từ những phế liệu
Nếu quý khách đang có số lượng lớn phế liệu không biết xử lý thế nào hãy gọi ngay tới Phế liệu Sao Việt. Đơn vị có hơn 15 năm hoạt động trong ngành và thu gom hàng ngàn tấn phế liệu mỗi năm. Phế liệu Sao Việt cũng là một trong số ít đơn vị tham gia vào quá trình tái chế phế liệu, đem lại các sản phẩm mới an toàn với môi trường và thúc đẩy sự phát triển kinh tế tuần hoàn.
Tại Phế liệu Sao Việt, khách hàng an tâm rằng đơn vị thu mua phế liệu nhanh, giá cao và minh bạch trong quy trình. Mỗi một đơn vị đến với chúng tôi đều được coi trọng và phục vụ hết mực.
Tổng Kết
Đất được xem là môi trường sống quan trọng của nhân loại và là tiền đề để ngày càng phát triển hệ sinh thái trái đất. Chính vì thế, mỗi một chúng ta cần phải chủ động chung tay bảo vệ môi trường sống, giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường đất. Dù chỉ là một hành động nhỏ hàng ngày thôi cũng đáng để chúng ta đề cao và ngợi ca vì một tương lai sống tươi đẹp.
Tôi là Nguyễn Lài – Biên tập viên Content tại Phế liệu Sao Việt. Tôi sẽ cung cấp cho bạn những kiến thức bổ ích cùng các thông tin thị trường mới nhất trong lĩnh vực phế liệu toàn quốc. Hy vọng sẽ giúp bạn nắm rõ thị trường phế liệu, cập nhật mỗi ngày.
